Truyện (1) CÂY LÝ BÊN SÔNG ( phần đầu) - Huỳnh Văn Huê.

CÂY LÝ BÊN SÔNG.
 
   Cây lý dường như chỉ mọc tốt ở miền Nam nắng ấm ? Dáng cây, cành lá, hoa... , nhìn chung giống cây mận khá nhiều, nhưng khác biệt rõ nhất là đám lá dài nhọn và có màu xanh lục đậm hơn, rất đậm. Và một điều đương nhiên phải khác nữa, đó là... trái lý.
   Trái lý mọc thành từng chùm như trái mận, riêng dạng trái tròn, khi non có màu hồng, khi chín trái căng mộng, màu hồng nhạt dần và trở thành màu trắng ngà. Nhất là vào lúc này trái có vị ngọt và thoảng lên mùi thơm của... hoa hồng (nên còn có tên "Tây" là rose apple chăng ?)
   Nhưng với hương hoa hồng và vị ngọt thơm như vậy trái lý tại sao không trở nên thứ trái cây đặc sản mắc tiền ? Nếu không phải là nhà nghiên cứu thì chỉ nên... phỏng đoán thôi. Một trong những nguyên nhân có thể là do... năng suất trái (?). Khi đã cho trái, cùng một tầm vóc, tuổi cây như nhau, nhưng nếu là cây lý chỉ cho độ vài mươi trái, trong khi ở cây mận con số trái phải đến hàng trăm! Còn các nguyên nhân khác? Thôi, trong câu chuyện của bài này dông dài vấn đề đó làm chi... .
   Chính vì không được trồng nhiều để trở thành hàng hóa nông sản như các loại trái cây khác nên cây lý mọc lên hầu như theo sự vận động của thiên nhiên. Chim, nhất là dơi, ăn trái lý làm rơi hạt đó đây... . Nước mưa cuốn trôi hạt xuống... sông. Hạt trôi theo dòng nước, tình cờ đến nơi nào đó lại tắp vào bờ. Nơi lùm cây, bụi cỏ ven sông thuận lợi chỉ với chút đất, hạt đã nẫy mầm để sau cùng trở thành... cây lý ven sông... .
         *   *   *
   Nhà thằng Hà có một cây lý trước bờ sông... . Dĩ nhiên cây lý mọc từ lúc nào cả nhà không ai biết. Cách đây mấy năm, trong đám cây um tùm ven sông trước nhà, thằng Hà phát hiện ra cây lý. Nó mừng rỡ' giống như nhà thám hiểm tìm ra một... hòn đảo vậy, nhưng nó đâu biết và cũng đâu có thể đặt tên cây lý thành cây... Hà (!). Nó chỉ... "xí" cây lý là của nó thôi. Làm "chủ" cây lý sướng thật, nhất là vào mùa nắng khỏi phải tưới, vì cây lý mọc ven sông, đã có dòng nước mát lúc nào cũng thấm vào trong đất để nuôi cây lớn lên rồi.
   Năm nay cây lý đã cho trái mùa thứ hai. Trái phải nhiều hơn mùa đầu rồi. Nó đếm đến từng chùm bông trước khi thành trái. Nó còn "quen" từng con ong vo ve bay lượn hút mật quanh những chùm hoa trắng nữa kìa. Thôi thì nó ăn cơm, học bài... ngay dưới gốc cây. Nó tìm thế giăng luôn một cái võng bằng bao bố đựng gạo dưới gốc cây lý để tiện việc nhìn ngắm không chán những chùm trái xinh xinh. Những chùm trái non hãy còn mang một màu hồng hồng, tía tía... .
   Khi đi học ở trường về, vì hồi đó không có chuyện phải... "học thêm", thì giờ rảnh nó dành ngay cho... cây lý. Nó chấp nhận giảm bớt những lần đi chơi ở xóm trên với tụi thằng Lại, thằng Tửng, con Ma-Ni... .
   Ngày qua ngày, đã có mấy chùm trái lý lớn lên và từ từ chuyển sang màu trắng. Trái sắp chín. Một mùi hoa hồng thoảng lên theo ngọn gió sông... .
   Dân nhà quê nên nó biết nhiều việc lắm. Để tránh đám dơi ăn trái, thằng Hà đi kiếm giấy bao xi măng dán thành những túi rồi bao mấy chùm trái lại. Nó cũng không quên lấy kéo khoét những lỗ bằng ngón tay người lớn để giúp các chùm trái được thông thoáng. Sắp tới đây, mùi hoa hồng của trái lý sáng sáng, chiều chiều sẽ thoảng bay theo gió... .
   *   *   *
   Hồi này trước nhà thằng Hà là dòng sông còn nhiều tôm cá. Có mấy chiếc ghe lưới cá của người miền Bắc di cư 1954. Thứ ghe này khác hẳn kiểu ghe miền Nam thon và dài. Kiểu ghe người Bắc ngắn hơn và chiều ngang rộng hơn. Đặc biệt mui ghe đôi, có thể cho trượt lên nhau vào những lúc nắng buổi sáng và trời không mưa để thông thoáng thật là tài tình và... tiện lợi.
   Nhưng điều lạ lùng hay ho nhất là cách... chèo ghe! Người Nam ngồi chèo bằng một tay chèo ngắn, nếu tay chèo dài trên ghe lớn thì chèo đứng và có thể bằng một hoặc hai mái chèo, dĩ nhiên cũng bằng... hai tay. Thế nhưng người Bắc chèo bằng hai chèo ngắn cột cố định vào hai bên be ghe! Và có lẽ những ai sống xa sông, không để ý thì không thể tưởng tượng được đâu. Họ chèo... ngồi bằng... hai chân ! Lưng tựa vào một tấm ván kê giữa ghe như tựa lưng vào ghế, lại có thể chèo tới, chèo lui, quẹo phải, quẹo trái trong khi hai tay còn rảnh để... làm việc khác, như chải tóc cho con hay lặt rau!
   Trong mấy chiếc ghe đó, có chiếc hoạt động gần bờ sông trước nhà thằng Hà nhất nên thành ra "quen"... (mắt). Không biết gia đình này trên bờ gồm mấy người, nhưng trên ghe chỉ có hai vợ chồng và một đứa con trai độ tuổi sắp đi học Tiểu học (như vậy có nghỉa nhỏ hơn thằng Hà vài tuổi thôi).
   Mặt sông thoáng rộng, những người trong "gia đình" này nói chuyện qua lại với nhau ồm ồm vang vọng trên mặt nước bao la... . Nhưng nói thiệt, vì họ nói theo giọng địa phương miền Bắc, có những câu thằng Hà tuy nghe nhưng không... "hiểu" kịp, nó chỉ biết thằng nhỏ tên Lý gọi má nó là... U hay Bu gì đó và gọi Ba nó là... Thầy (!?).
   Ngày qua ngày, chiếc ghe của gia đình thằng Lý trở nên giống như một "nhà" hàng xóm cạnh bên nhà thằng Hà vậy... .
         *   *   *
   Trưa Chủ Nhật, cơm nước xong, vì có hẹn trước, thằng Hà biến ngay lên xóm trên sau khi làm mấy bài toán dễ ẹc. Thật ra tối về nó làm một loáng là xong, nhưng thắp cây đèn dầu lớn có khi bị mẹ nó cằn nhằn vì sợ... hao tốn. Bọn trẻ bây giờ biết được chắc ganh tị lắm, vì hồi đó hầu như không ai bắt trẻ con phải ngủ trưa hay nhắc làm bài vở hoặc đi học thêm gì hết.
   Vui chơi la cà với đám bạn xóm trên xong, nghe tiếng còi xe lửa lúc qua cầu, thằng Hà đoán giờ giấc và biết mình phải về sớm vì hôm nay Ba nó nghỉ ở nhà. Về đến nhà, như thường lệ nó ra ngay bờ sông thăm mấy trái lý. Nó như không tin ở mắt mình nữa, một chùm trái ở vị trí thấp nhất được bọc giấy cẩn thận đã... biến mất! Nó nhìn ngay ra phía sông. Không có chiếc ghe đánh cá nào lai vãng gần bờ. Hôm nay không biết sao họ lại ở xa bờ như vậy!? Kể cả ghe của nhà thằng Lý... .
   Tim đập thình thịch, mặt mày xanh dờn, thằng Hà chạy ngay vô... nhà bếp kiếm Má nó hỏi cho ra cớ sự. Má nó nói gọn lỏn: " Hồi nãy thấy Ba mầy hái rồi kêu ghe thằng Lý vô cho nó rồi!" Trời đất ơi! Đã vậy Má nó khi nhìn gương mặt mếu máo của nó lại còn cười tủm tỉm rồi nói tiếp:"... Thôi, mình cũng còn mấy chùm nữa, thiếu gì... ". Thằng Hà chạy bay ra gốc cây lý ngồi... khóc. Nó không khóc thành tiếng chỉ ràn rụa nước mắt thôi.
                  ( Còn tiếp phần cuối )

HUỲNH VĂN HUÊ ( 2015)