Tản mạn : BỠN - Trần Thanh Cảnh (fb)

 

BỠN!

Đức ông Hi Văn Nguyễn Công Trứ là một danh nhân mà tôi vốn ngưỡng mộ bậc nhất trời Nam này. Sự nghiệp kinh bang tế thế hoành tráng. Sự nghiệp thơ văn vĩ đại. Và, cái sự nghiệp chơi của cụ cũng ít ai bì nổi...

Thơ cụ nhiều bài hay, mang đậm triết lý nhân sinh, thế nhưng tôi lại khoái nhất hai bài thơ bỡn cợt, giễu nhại, trêu đùa của cụ: Bỡn bạn và Bỡn bồ!

BỠN BẠN

Lênh đênh một chiếc thuyền nan,

Một cô thiếu nữ một quan đại thần.

Ban ngày quan lớn như thần,

Ban đêm quan lớn tần mần như ma. 

Ban ngày quan lớn như cha,

Ban đêm quan lớn rầy rà như con.

BỠN BỒ

Tao ở nhà tao tao nhớ mi,

Nhớ mi nên phải bước chân đi.

Không đi mi nói răng không đến,

Đến thì mi nói đến làm chi. 

Làm chi tao đã làm chi được,

Làm được tao làm đã lắm khi.

***

Lạy cụ ạ!

Cả thơ lẫn chơi của cụ trời Nam từ bấy đến nay chưa có người thứ hai!

Thế nhưng cuối tuần này đọc thơ cụ, mới chợt nhớ ra, xưa cụ từng được triều nhà Nguyễn sai đi dẹp cuộc khởi nghĩa nông dân do Phan Bá Vành cầm đầu ở vùng Sơn Nam Hạ (Thái Bình, Ninh Bình ...ngày nay). Cuộc khởi nghĩa này chủ yếu tập hợp đám lưu dân vô học, không ruộng đất, sản nghiệp, đói khát cùng quẫn rủ nhau đi cướp phá kiếm miếng ăn. Cụ Trứ một mặt bao vây quân sự, một mặt thi hành chính sách an dân: chiêu dân lấn biển, lập làng, chia ruộng cho...Dân có sản nghiệp, cày cấy ấm no, không theo Phan Bá Vành nữa. Kết quả cụ dẹp dễ vụ này.

Thực ra thì sau khởi đầu khá khẩm ở triều vua Gia Long, chính sách sai lầm đã khiến cho nhà Nguyễn đã nhanh chóng đánh mất lòng dân, khắp nơi dân đói cùng đinh nổi dậy cướp phá. Cho đến lúc thực dân Pháp nổ súng cướp nước ta, dân và quan đã thành hai phía hầu như "không liên quan"! Cứ xem cái cảnh dân Hà Nội đổ ra xem Pháp hạ thành thì biết! Thậm chí, xong còn đưa đoàn vũ nữ hát mừng: 

"Kính Thiên cột dựng hai hàng

Tây ngồi đánh chén với đoàn thanh lâu"!

Thời ấy cũng có nhiều quan lại tốt như Hoàng Diệu, Nguyễn Tri Phương. Cương cường trung liệt. Nhưng những sự ấy chẳng đi đến đâu. Chỉ tiếc không có nhiều những bậc tài quan kinh bang tế thế như Đức ông Hi Văn Nguyễn Công Trứ, văn võ toàn tài, vừa giỏi cầm quân vừa biết an dân. Cụ biết rằng dân Việt- Nông dân, gắn với đất! Họ nổi loạn vì không có đất! Cụ bèn đi khai hoang lấn biển, lấy đất chia cho dân cày cấy: thật là một phép trị nước "sâu rễ bền gốc", bền chặt vững vàng từ gốc rễ cội nguồn...

Nay ai về điền dã vùng Tiền Hải (Thái Bình), Kim Sơn (Ninh Bình) sẽ thấy không biết bao nhiêu nơi thờ phụng cụ Hi Văn! Mà nghe nói, nhiều miếu thờ được lập từ khi cụ còn đương sống (sinh từ).

Thật đúng là:

"Giúp dân dân lập đền thờ

Hại dân dân đái ngập mồ thấu xương."

Nước Việt nay, không biết có ai còn nhớ đến Nguyễn Công Trứ?

Cũng là nói Bỡn vậy!

TRẦN THANH CẢNH.