Sưu tầm : TÌM TRONG SỬ CŨ - St trên mạng

Tìm trong sử cũ: CHẤM ĐỖ CHO CON QUAN TRÊN BỊ XỬ TỘI CHẾT

Nguyễn Phan Khiêm
18-7-2018

CHẤM ĐỖ CHO CON QUAN TRÊN BỊ XỬ TỘI CHẾT

Nhân vụ Hà Giang, xem trong lịch sử khoa cử Việt Nam, có vụ án nâng điểm người xưa xử lý rất nghiêm khắc.

Đó là khoa thi Hương năm Bính Tý (1696), TS Ngô Sách Tuân (người Bắc Ninh, từng là Hữu Thị lang Bộ Lại) là Hộ khoa cấp sự trung được cử đi làm giám thị ở trường thi Thanh Hóa. Trước khi đi, Ngô Sách Tuân có đến gặp Tham tụng Lê Hy (là người Thanh Hóa). 

Lê Hy nói với Sách Tuân đặc điểm quyển thi của con mình, xin Tuân “lưu ý” hộ.

Tham tụng là chức rất lớn, tương tự Thủ tướng. Vì vậy, Sách Tuân đã đưa riêng quyển thi của con Lê Hy cho khảo quan bảo phê lấy đỗ. Đề điệu Ngô Hải biết chuyện nhưng im lặng, không báo cáo lên cấp trên. Vụ việc bị Tham chính Phan Tự Cường phát giác, triều đình khép Ngô Sách Tuân vào tội giảo (thắt cổ), Ngô Hải bị bãi chức.

Người chép sử xưa còn phê rằng: “Phan Tự Cường biết hạch tội Sách Tuân mà không một lời nào đả động đến Lê Hy, thế thì so với người nịnh hót Lê Hy cũng chẳng hơn kém nhau bao nhiêu vậy. Tự Cường cũng cùng một loại với Sách Tuân mà thôi". Thi Hương nghĩa là người đỗ cao nhất cũng chỉ là Cử nhân, đủ tiêu chuẩn đi thi Hội, vậy mà bốn vị Tiến sĩ lừng danh: Lê Hy, Ngô Sách Tuân, Phan Tự Cường và Ngô Hải, bị bêu riếu muôn đời, có người bị xử tội chết. Xem thế đủ biết người xưa trọng việc chuẩn mực, nghiêm túc trong thi cử đến thế nào.

____________

Nguyễn Ngọc Quận

NHÂN VỤ KHẢO THÍ Ở HÀ GIANG…

Lão phu giở xem lại một đoạn trong luận án và chép ra đây:

"Tháng 8 năm 1841, Cao Bá Quát được cử làm Sơ khảo trường thi Thừa Thiên. Tại đây, ông cùng bạn đồng sự là Phan Nhạ thấy nhiều quyển văn của sĩ nhân khá nhưng vô ý phạm huý nên đã lén lấy bút son hoà muội đèn chữa hộ, cộng 24 quyển, sau lấy đỗ 5 quyển. Việc bại lộ, hai người đều bị bắt giam. Giám sát trường vụ là Hồ Trọng Tuấn tham hặc, bộ Lễ và viện Đô sát tra xét, nghị tội: Cao Bá Quát và Phan Nhạ phải tội xử tử, Nguyễn Văn Siêu phải tội phạt trượng, đồ (vì chứa chấp Cao Bá Quát ngủ một đêm), Chủ khảo và giám khảo bị cách chức, giáng chức. Vua Thiệu Trị xét lại, cho “bọn Quát sính ý làm càn”, nguyên không có tình tiết gì, bèn tha cho Cao Bá Quát và Phan Nhạ tội xử tử và chuyển thành giảo giam hậu (hình phạt thắt cổ nhưng chưa thi hành, giam lại đợi lệnh). Nguyễn Văn Siêu chỉ bị cách chức, tha cho tội đồ. Chủ khảo Bùi Quỹ và phó khảo Trương Tiến Sĩ bị cách chức, lưu làm việc. 5 Cử nhân có bài được sửa đều phải thi lại cả 3 kỳ và đều được lấy đỗ trở lại. Sự việc trên được Quốc sử quán triều Nguyễn ghi lại khá đầy đủ".

Vì vụ trên, Cao Bá Quát bị tống giam và chịu cực hình tra tấn, may nhờ Thiệu Trị mới lên ngôi khoan hồng, ông suýt chết. Đó là chuyện thi cử và luật pháp ngày xưa; còn nay thì sao? Ta hãy chờ xem!