Tản văn-TĨNH VẬT MÙA XUÂN-Huỳnh Văn Huê

    Bây giờ đã là cuối… “mùa đông” của miền đất phương Nam, vào sáng sớm cũng có chút se se lạnh, bầu trời bất ngờ trong lúc nào đó đột nhiên ít nắng và phủ kín một màu trắng xám… .
     Vậy là theo quy luật tuần hoàn của tự nhiên, Xuân cũng sắp về rồi! Ngoài đường người người có vẻ háo hức, đi lại nhiều và hối hả hơn, ngay cả những chiếc xe “Lam” cũng có lệnh từ tòa tỉnh trưởng(?), sơn mới lại… .          Ngay từ trước Nô-en, cái hang đá lớn của nhà thờ tọa lạc tại trung tâm tỉnh lỵ đã được sửa sang, giăng mắc hoa đèn.Hàng quán ven đường lác đác có nơi đã được trang trí cho bắt mắt, bên trong đâu đó vọng ra giọng hát ngọt ngào,tha thiết, như ẩn chứa một nỗi u buồn man mác của ca sĩ Hà Thanh : “Đón Xuân này ta nhớ Xuân xưa…”.    Ngôi chợ tỉnh vốn trở nên nhỏ bé và chen chúc từ lâu, bây giờ đã có dấu hiệu chen chúc hơn để đón một cái Tết đang từng bước trở về… .

    Vào trường Trung học tỉnh nhà với thứ hạng gần như là đậu… vớt, không biết có phải vì mang mặc cảm như vậy hay là vì trước đó tôi đã lãnh trọn một cú… “sốc” thi cử?! (*)Nên suốt cả năm đệ thất tôi học hành bình thường , không có gì nổi trội so với bạn bè… . Nhưng qua năm sau, lên lớp đệ lục con đường học vấn của tôi bắt đầu… khởi sắc hơn! Cuối năm ấy tôi đã được lãnh thưởng dù không phải thứ hạng cao nhất... .
    Bây giờ ở vào cái thời điểm này, với tuổi tác này, các nhà sinh học đã nói – tuy không phải là tuyệt đối -  con người sẽ nhớ chuyện cũ tốt hơn là nhớ những chuyện vừa mới xảy ra.      Đã có rất nhiều bài viết nhớ về Thầy, Cô, rồi đến bạn bè… . Với vô vàn những kỷ niệm sâu đậm, cảm động và chân chất… . Thật ra những chuyện này có biết bao giờ nguôi cho được trong những trái tim nồng ấm, thắm đượm ân tình của chúng ta, những cựu học sinh của ngôi trường cũ thân thương ?!

      Đối với tôi, môn học nào với thầy-cô nào lại không để lại những kỷ niệm khó phai trong lòng của một người học trò. Nhưng có một môn học là môn vẽ và thầy dạy vẽ hình như rất ít được nhiều người nhắc đến! Theo tôi nhớ, tôi chỉ được đọc một bài(?), đó là bài viết có nói một chút về thầy Mẫn, trong khi chúng ta còn có nhiều thầy dạy vẽ khác nữa… . Hay là do tôi đọc còn quá… ít chăng?

      Nhưng thôi, ai cũng hiểu thời trung học khi ra thi Tú Tài phần I và phần  II đâu có môn vẽ! Ngành giáo dục nơi đâu cũng xem môn vẽ ở bậc Trung, Tiểu học chỉ là căn bản thăm dò năng khiếu học sinh thôi. Chính cái hệ số một của  điểm  môn này cộng với mỗi tuần lễ chỉ dạy với thời lượng ít ỏi nhất cũng nói lên tất cả rồi còn gì?!
   Bản thân tôi lúc đi học, tuy không hề coi thường môn này nhưng thật ra cũng xem môn vẽ chỉ để giúp mình… “giải trí” , “thư giãn” hay là… “bay bổng” sau những giờ phút miệt mài, căng thẳng bởi các môn học hóc búa khác mà thôi!

    Bây giờ xin phép được nói một chút về bản thân – vì có liên quan đến môn… vẽ - rằng tôi có chút (một chút thôi) “hoa tay” từ lúc nhỏ. Thuở học tiểu học, có lần cao hứng, vào một chiều Chủ nhật tôi đem đồ nghề ra gần bờ sông trước nhà để vẽ… phong cảnh. Tôi nhớ có chú mười Q  là giáo sư dạy vẽ ở trường Mỹ thuật tỉnh đi câu cá ngang qua, thấy tôi làm … “họa sĩ” chú ấy bước đến xem.
    Một đứa trẻ thì vẽ có ra gì so với người lớn, nhất là đối với chú, thế mà được chú khen và khích lệ làm tôi… mát ruột, mát gan vô cùng! Màu vẽ do tôi tự chế: màu đỏ của thuốc đỏ y tế, màu xanh và đen của hai thứ mực, tất cả được tôi… “phối” với nhau rồi dùng “cây cọ” là chiếc đũa tre đập cho giập đầu để vẽ… . Thế là cũng có được… “tác phẩm”… .

    Trở lại chuyện trường xưa… . Năm đó lớp chúng tôi có một thầy dạy vẽ, tên thầy là T.S. Bằng, có lẽ người gốc miền Bắc (di cư năm 1954 ?). Vào những buổi sáng cuối năm như năm nay, trời lành lạnh, có lẽ vì phải đi xe rất sớm từ Sài Gòn lên(?), thầy thường hay mặc áo len dài tay, cổ áo trái tim, mang kính trắng gọng nhựa đen, tóc hớt cao, dáng dấp nhìn rất… trí thức.    Quả thật thầy có cách thức giảng dạy lẫn phong thái thoải mái của người nghệ sĩ, chúng tôi thích thú lẫn trìu mến gọi thầy là thầy… “nghệ sĩ tính”.    Trong lớp, theo tôi còn nhớ (không biết đã đầy đủ hết chưa?) có mấy bạn cũng có… “hoa tay” như tôi, đó là : L.X. Sang, hiện đang sinh sống ở tỉnh Bình Dương và P.T. Nam nghe đâu đang ở bên Pháp(?)… .

    Một lần, thầy Bằng cho chúng tôi vẽ với đề tài trang trí tự do một hình chữ nhật. Thông thường các học sinh sẽ dùng thước và com-pa vẽ phối hợp từ những đường thẳng, đường cong và đường tròn bằng bút chì, tạo ra phác thảo trước. Bước tiếp theo chỉ việc dùng màu gì mình thích, chọn và tô vào thôi… .
    Nói nghe đơn giản lắm! Nhưng chắc ai  cũng nhớ lại rồi, rất khó để không lem qua đường viết chì và để được đều màu phải không? Tôi bèn có một ý tưởng táo bạo, tôi kẽ một ô chữ nhật đúng kích thước thầy Bằng đưa ra, xong tôi vẽ vào đó một… bức tranh tĩnh vật. Bây giờ đã vào cuối năm, Tết như sắp đến nơi, trong nội bộ học sinh trường tôi từ khá lâu cũng có những đợt phát động phong trào để làm bích báo, báo in ronéo rồi!... .
    Vậy là tôi … phóng tay vẽ ngay một dĩa trái cây chưng Tết! Cho đến tận ngày hôm nay “bức tranh” ấy như vẫn đang trước mắt, và dạo đó tôi đã đặt tên là “Tĩnh Vật Mùa Xuân” : trên một cái dĩa lớn,  chân đế tròn có một trái dưa hấu, một trái thơm, một trái bưởi… , mấy trái quýt vàng tươi chen vào cho không gian được cân đối và một… chùm nho tím. Phần nền chung quanh được tôi trộn tất cả màu còn thừa lại, thêm chút màu đen vào và tô  kín hết phần giấy trắng trong khuôn chữ nhật. Đặc biệt, phần tiếp giáp với các loại trái cây được tôi chừa trống độ một đến hai mi-li-mét và dùng cọ ướt xoa cho … mờ mờ. Như thế được hai cái lợi: đỡ mất thì giờ tỉ mỉ khi tô màu và hơn nữa lại làm nổi bật hình vật thể chính.
   Có điều lúc đó tôi chưa biết đến quan niệm của một số người nên đã không vẽ các thứ trái cây như: dừa (vừa) – đu đủ (đủ) – soài (xài) – sung (sung túc)… . Cũng không sao, một cậu học trò đệ lục, bây giờ gọi là lớp 7, chỉ mới gần mười ba tuổi, biết thế nào thì vẽ thế nấy thôi !

      Khi đem vào lớp để nộp cho thầy chấm điểm, có bạn tỏ vẻ ái ngại vì tôi đã dám “phá lệ” làm điều khác thường! Nói thật, trong lòng tôi cũng có chút dao động, mất tự tin, nhưng đã đến lúc này rồi thì phải đành cố gắng bình tâm chờ… kết quả chớ biết sao!? 

      Có ai đoán được thầy Bằng đã chấm “bức tranh” của tôi bao nhiêu điểm không? Vào thời đó điểm được chấm theo thang điểm trên hai mươi, nếu một bài toán được làm trúng hoàn toàn, không có chút gì sai sót (điều này cũng không phải dễ đâu!) sẽ được 20/20 điểm, nhưng thường thì các bạn giỏi toán kiếm được 18/20 là vui mừng hả hê lắm rồi. Vậy mà tôi đã được… 21/20 (tôi không có đánh số sai đâu – hai mươi mốt trên hai mươi, và có lẽ cũng có bạn còn nhớ?).
    Cả lớp nháo nhào, xôn xao… , đây là một số điểm vượt quy định, vượt khung! Và có lẽ chỉ có thầy “nghệ sĩ tính” mới… dám phóng tay cho điểm đến như vậy, bài của tôi đã vượt xa các bạn vẽ khá trong lớp đến mấy điểm. Thầy giơ… “bức tranh” của tôi trước lớp, phân tích cho các bạn nghe, nào là đường gân xanh đậm của vỏ trái dưa hấu được xoa bằng cọ ướt nên trông rất… tự nhiên, rồi nào là có một khoảng sáng viền chung quanh vật thể khiến nó trở nên nổi bật trên “phông” màu tối… .

      Sau đó tôi đương nhiên tôi giữ gìn bài vẽ rất cẩn thận, nhưng qua thời gian quá lâu,có thể là lúc tôi xuống Sài Gòn đi học, “bức tranh” đã bị thất lạc không biết lúc nào!? Rốt cuộc tôi cũng đâu có được trở thành… họa sĩ !! Hoặc cũng trở thành nhà điêu khắc, kỹ thuật gia tạo mẫu đố gốm hay… kiến trúc sư… . ( Như vài kiến trúc sư tên tuổi xuất thân là học sinh một trường trung học tỉnh, trường NQ, tuy không phải nhắc đến tên nhưng có lẽ nhiều người biết).
    Phần tôi, từ lúc còn đi học cho mãi đến sau này, tôi vẫn tiếp tục… vẽ khi có điều kiện, chỉ để giải khuây và trang trí nơi học hành hay làm việc của riêng mình thôi.Và cũng ít ai biết được đầu những năm 70, thỉnh thoảng vào buổi chiều trên đất Sài Gòn hoa lệ, nhất là vào dịp gần Tết, có chàng sinh viên tỉnh lẻ, túi tiền nhẹ tênh, một mình đi bộ, dạo qua các con đường Nguyễn Huệ, Tự Do rồi qua Lê Lợi… , chỉ để… ngắm tranh! Có phải môn vẽ đã dạy cho tôi rằng: bất kỳ hình thái nào của nét đẹp cũng nên được cảm nhận trân trọng trong cuộc sống đời thường và cho dù trong hoàn cảnh đến như thế nào đi nữa… ?

      Thời gian tôi học tập với thầy Bằng đương nhiên là không nhiều… Tuy vậy suy cho cùng những gì tôi “nhận” được từ thầy, - từ… môn học có điểm hệ số một của thầy - nếu mình biết nhận cũng đâu phải là ít?        Giờ đây, đất trời đã sắp vào Xuân, một mùa đoàn tụ thiêng liêng sắp đến gần, thật gần…. Như với tất cả những Thầy, Cô từ lúc vỡ lòng cho đến mãi tận sau này… , tôi bao giờ cũng mong ước đơn sơ : có dịp hội ngộ, - dù dưới bất kỳ hình thức nào - để thầy trò cùng trở về một thoáng ngày xanh xưa cũ, để biết rằng tất cả hãy còn vui sống và … mạnh khỏe(?) Với thầy Bằng, tôi suy đoán có lẽ thầy cũng chỉ quá bảy mươi, biết đâu qua bài viết này, trong cái “thế giới phẳng” này, nhân dịp Xuân về… .
   Và cũng biết đâu trước, trong hay sau những ngày họp mặt cuối năm sắp tới, chúng ta vô cùng hạnh phúc khi gặp lại, hoặc có được mối liên lạc nào đó với thêm một người thầy cũ ./.

HUỲNH VĂN HUÊ  - 2010

--------------

   Chú thích:  (*)- Nếu có thể, xin mời đọc thêm bài " TRƯỜNG CŨ NGÀY XƯA" của cùng tác giả .